Sağlık tesislerinde; hastalarda tanı, tedavi, terapi, uyutma gibi işlemler için ve operasyon odalarında cerrahi aletleri çalıştırmak için kullanılan gazlara medikal gaz denilmektedir.

Bu gazları kullanım noktaları olan uç birimlere kadar dağıtan borulama sistemine medikal gaz tesisatı, bu noktalarda vakum sağlamak için yapılan sisteme medikal vakum tesisatı ve operasyon odaları ile uyutma, uyanma odalarında anestezi gazlarını uzaklaştırmak için yapılan sisteme anestetik atık gaz tesisatı denilmektedir.

Medikal gazlar ve sistemleri aşağıda listelenmiştir:

  1. Oksijen ve tesisatı
  2. Azot protoksit ve tesisatı
  3. Medikal hava 4 bar ve tesisatı
  4. Cerrahi hava 7 bar ve tesisatı
  5. Karbondioksit ve tesisatı
  6. Karışım gazlar ve tesisatı
  7. Azot ve tesisatı
  8. Vakum tesisatı
  9. Anestetik atık gaz tesisatı

Yukarıda listelenen medikal gazlar şu amaçlar için kullanılmaktadır:

  Oksijen (O2), Medikal Oksijen, tıbbi tedavi ve müdahale sırasında hastaya solunumu için verilen yüksek saflıkta, gaz halinde oksijendir.

  Azotprotoksit (N2O), Azotprotoksit (azotoksidül) veya yaygın adıyla Narkoz gazı, medikal gazlar sınıfının en önemlisi olup, endüstriyel alanda da yanmayı destekleyici gaz olarak da kullanılabilmektedir.Ancak en yaygın kullanım alanı anestezi uygulamalarıdır. Az miktarlarda solunduğunda sinir gevşetici ve rahatlatıcı bir etki verdiğinden ve tatlı hayallere sebep olduğundan dolayı “gülme gazı” olarak adlandırılmaktadır.

  Vakum (Vac), Negatif basınç olarak bilinen vakum,havanın emiş kuvvetinden yararlanılarak maddelerin transferlerinde kullanılmaktadır. Vakum elde etmede kullanılan en yaygın araçlar, pompa sistemleridir.

  Medikal ve Cerrahi Hava(MA4 – MA7), Medikal hava operasyonlar ve yoğun bakımda yatan hastalarda; cerrahi hava ise pnömatik çalışan el aletlerinde kullanılmaktadır. Basınçlandırılmış hava kullanıldığından kompresörlerden tedarik edilmektedir.

  Karışım Gazlar: İnkübatörler, çalışma kabinleri

  Saf Azot: Cerrahi aletleri çalıştırma ve test işlemleri

  Anestetik Atık Gaz Tesisatı: Uyutma, uyandırma ve operasyon odalarından anestezi gazlarını uzaklaştırma

  Vakum Tesisatı: Bronşiyal emme, sabit drenaj, ameliyat sırasında emme

Merkezi medikal gaz sistemlerinde amaç̧, bina içerisinde kompleks ve emniyetsiz yapıda bulunan basınçlı tüpler ve mobil cerrahi aspiratörlerin bulundurulmasına gerek kalmadan tek bir merkezden hijyen kurallarına uygun, emniyetli ve estetik biçimde sağlık kuruluşlarının ihtiyaçlarını karşılamaktır.

• Medikal gaz (oksijen, basınçlı hava, vakum, azotprotoksit ve atık gaz) merkezlerinin büyüklük ve kapasiteleri hastanede ihtiyaç duyulan medikal gaz miktarına bağlıdır. Bu miktar hastanenin cins, büyüklük ve kapasitesi göz önüne alınarak tespit edilir ve projelendirilir.

•Emniyet açısından medikal gaz santralleri binalara uygun uzaklıkta tespit edilen yerlere yada gerekli emniyet tedbirleri alınarak binaların bodrum katlarına, motorlu araçların kolayca ulaşabilmesi göz önünde bulundurularak yerleştirilir.
• Santrallerin yerleştirildiği mahallerin, sistemin emniyeti ve çalışma verimi açısından iyi havalanabilir olmasına, aşırı ısı ve güneşten korunmasına dikkat edilir.

• Oksijen gazı,her türlü yağ ile temas ettiğinde yanıcı ve patlayıcı bir etki gösterdiğinden,basınçlı hava ve vakum sistemlerinden ayrı bir bölüme kurulmalıdır.
• Sistemde kullanılan bakır boru çapları, şebeke basınç kayıplarını en aza indirecek şekilde belirlenir.
• Bakır boru tesisatı, binanın mimari yapısına en uygun olarak, bina statiğini bozmadan en kısa yoldan prizlere ulaşacak şekilde döşenir.
• Merkezi medikal gaz sisteminde kullanılan bakır borular, ısıl işlem görmüş olup yağlardan temizlenmiştir. Kaynak işlemleri sert lehim (gümüş kaynağı) ile yapılmaktadır. Dağıtım boruları üzerinde, taşıdığı medikal gazı temsil eden etiketlendirme yapılmaktadır.

MEDİKAL GAZ TESİSATİ PROJELENDIRME KRİTERLERİ

•Medikal gaz tesisatı uygulamasında kullandığımız gibi projelendirmesinde de HTM 02-01 ve ISO 7396:2016 standartları kullanılmaktadır.
•Projelendirmede önceliğimiz mahallere yönelik gaz ihtiyaçlarının belirlenmesi ve buna göre ünitelerin seçilmesidir. Bu durumda HTM 02-01 «Tablo 11 Terminal Ünitelerinin Provizyonu» bize yardımcı olmaktadır.

•Mahallere göre gaz ihtiyaçlarını belirledikten sonra boru hattının dağılımına sıra gelmektedir. Boru çapları seçilirken en önemli kriterlerimiz gazın cinsine göre akış̧ miktarı ve boru miktarıdır. HTM 02-01 EK G de bulunan basınç̧ duşumü tablosuna göre bakır boru çapları seçilmektedir.

•Boru çapı seçimi yapıldıktan sonra sistemin çalışmasını sağlayacak kaynaklarımızın seçiminde öncelikle kapasite hesabı yapılması gerekmektedir. Bu konuda Bölüm 4 (Gaz Akışı) teki Tablo 13-22 (22 dahil) arasındaki tablolar kullanılarak ihtiyaç̧ olan debi bulunur ve buna göre seçim yapılır.

•Santrallerin uygun mahallerde konumlandırılmasına da dikkat edilmesi gerekmektedir.